لایه های پوست

پوست یکی از بزرگترین ارگانهای بدن می‌باشد که 16 درصد وزن آن را تشکیل می‌دهد. پوست اولین سد دفاعی را در مقابل عوامل بیماری‌زا و محیطی تشکیل می‌دهد. بنابر‌این همراه با ضمایم خود به سیستم محافظ نیز مرسوم گردیده است. پوست از دو لایه اصلی روپوست یا اپیدرم و میان ‌پوست یا درم که کوریوم نیز نامیده ‌می‌شود، تشکیل شده است  . بافت همبند شکلی که در زیر درم قرار دارد، زیرپوست یا هیپودرم نامیده می‌شود که همان فاسیای سطحی است و در بعضی نواحی به چربی زیر جلدی تبدیل شده است. 

  

اپیدرم

اپیدرم ، بافت پوششی سنگفرشی مطبق ساده ‌شده‌ای است که ضخامت آن در پوست ضخیم (کف دست و پا) به حدود یک میلیمتر و در پوستهای نازک به یک دهم میلیمتر می‌رسد. اپیدرم عمدتا از سلولهای شاخی ‌شونده به نام کراتینوسیت و سه نوع سلول دیگر به نامهای ‌ملانوسیت ، سلول سلولهای مرکل و سلولهای لانگرهانس تشکیل شده است. از آنجا که خصوصیات 

مورفولوژیک کراتینوسیتها از عمق به سطح ضمن پیشرفت شاخی شدن تغییر می‌نماید، پنج طبقه در آن قابل تشخیص است. 

 خصوصیات سطح پوست

سطح پوست حاوی شیارها و برآمدگیهای متعددی است که در مجموع به نام خطوط پوستی موسومند. الگوی این خطوط در افراد مختلف متفاوت بوده و بطور ژنتیکی کنترل می‌شود. الگوی اختصاصی این خطوط در انگشتان افراد برای انگشت‌ نگاری و تشخیص هویتو در کف دست برای کف ‌بینی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ضخامت پوست

ضخامت پوست بین 1 تا 4 میلی متر است که در نقاط مختلف بدن متفاوت است. اپیدرم معمولا نازک است و در پوست پلک نازکتر از جاهای دیگر می باشد و تقریبا 0.1 میلی متر ضخامت دارد. در مناطقی چون کف دست و پا این لایه ضخیم تر و حدود 1 میلی متر است. درم حدود 20 برابر ضخیم تر از اپیدرم است و در ناحیه پشت تقریبا 4-3 میلی متر ضخامت دارد. لایه زیر پوست نیز دارای ضخامت های متفاوت است و در قسمت ران و شکم ضخیم تر و در ناحیه صورت کم ضخامت تر است. 

عملکرد پوست 

پوست دارای عملکردهای زیر است :

-  محافظت کننده

-  منتقل کننده حس

-  تنظیم کننده حرارت بدن

-  تولید ویتامین D 

-  دارای نقش در رفتارهای اجتماعی فرد

پوست سبب محافظت بدن در برابر آسیب های مکانیکی، سایش و فشار می شود. لایه خاجی پوست از کراتین فشرده است که در برابر سموم شیمیایی و اسیدها مقاومت می کند و همچنین در برابر اثرات اشعه ماورای بنفش خورشید و عوامل عفونت زا مثل باکتریها و قارچ ها از خود مقاومت نشان می دهد. عمل مهم دیگر پوست ممانعت از هدر رفتن آب بدن است. همچنین لایه درم حاوی رشته های عصبی است که حس هایی چون لمس، فشار، درد و حرارت را منتقل می کند. تنظیم حرارت بدن یکی از نقش های دیگر پوست است. با تبخیر آب از سطح پوست و تعریق، دمای بدن کاهش می یابد و همچنین تغییر در میزان جریان خون داخل پوست باعث تغییر دمای بدن می گردد. تولید ویتامین D در پوست با قرار گرفتن در برابر نور خورشید صورت می گیرد. این ویتامین برای تنظیم مقدار کلسیم و رشد استخوانی ضروری است همچنین پوست از طریق رنگ، قوام و بوی خود، پیام ها ی اجتماعی، هیجانی و جنسی را منتقل می کند.

محصولات آرايشي و بهداشتي نظير پاك كننده ها، لايه بردارها، ترميم كنند ه ها يا مرطوب كننده ها نيز بر اين لايه تاثير مي گذارد . 

• اپيدرم مسئول زيبايي و شادابي ظاهري پوست است .
• پوست را در مقابل خشك شدن ( از دست دادن رطوبت )، نفوذ مواد شيميايي مضر و ميكروبها حفاظت مي نمايد.
• اپيدرم يك لايه فعال متابوليكي است كه سنتز چربيها ( ليپيدها ) را برعهده دارد .
• اولين سد دفاعي در مقابل حمله مواد اكسيد كننده در بدن به شمـار مي رود.
• عوامـل مقـابله كننـده با راديـكالـهاي آزاد نظـيـر ويـتامـينE ،C و Superoxide Dismutase در اين لايه قرار دارند.
• قابليت نگهداري مقادير متنابهي از سراميدها و Glycosaminoglycans را دارا مي باشد.

سراميدها يك نقش حياتي در قابليت نگهداري رطوبت توسط پوست بازي مي كنند كه اين مسئله مي تواند در سنين كهولت و نيز در مقابل تابش مستقيم خورشيد، پوست را محافظت نمايد .

در لايه اپيدرم يك عامل مرطوب كننده طبيعي به نام NMF وجود دارد. تماس طولاني مدت با مواد پاك كننـده قوي و تغيير شرايط آب و هوايي مي تواند به كاهش ميزان NMF منجر شده و پوست را شكننده و خشك كند .

درم متشکل از بافت همبندی است که بلافاصله در زیر اپیدرم قرار گرفته‌ است. ضخامت درم در پوست نواحی مختلف متفاوت و از 0.4 تا 4 میلیمتر متغیر می‌باشد. درم مانند سایر بافتهای همبند از ماده زمینه‌ای ، الیاف کلاژن ، رتیکولر ، (بافت همبند|الاستیک)) و سلولهای بافت همبند تشکیل شده است. کاهش الیاف الاستیک و متراکم شدن الیاف کلاژن مسئول پیدایش چین و چروکهای پوستی با پیشرفت سن می‌باشد. درم به دو طبقه پاپیلایی (درسطح) و رتیکولر (درعمق) قابل تقسیم می‌باشد. درم 

درم یا میان پوست 

درم در زیر اپیدرم قرار دارد و از نوعی ماده بی شکل که به منزله سیمانی برای پر کردن فضای بین سلول ها عمل می کند تشکیل شده است. در لابلای این ماده بی شکل عناصر زیر قرار دارند :

- سلول های درم

- رشته های کلاژن و الاستین

- عروق خونی

- عصب ها  و ارگان های حسی

- غدد سبابه

- موها

- غدد عرق

سلول های اصلی درم شامل فیبروبلاست ها هستند که رشته های کلاژن و ماده بین سلولی را تولید می کنند. سایر سلول های درم شامل لکوسیت ها هستند که مسئول دفاع بر علیه عفونت ها می باشند.

کلاژن و الاستین پروتئین هایی به صورت فیبر می باشند که قدرت و خاصیت ارتجاعی پوست را سبب می شوند. در صورت اسیب دیدن این رشته ها مثلا در سنین پیری یا تماس زیاد با  آفتاب پوست شل شده و خاصیت ارتجاعی آن کم می شود و نازک و چروکیده می گردد.

غدد سبابه به فولیکول مو اتصال دارند و ترشحات آنها از راه مجرای باریکی به داخل فولیکول می ریزد. این غدد ماده ای چرب به نام سبوم ترشح می کنند که به سطح پوست رسیده و آن را با یک لایه روغنی می پوشاند.

 هیپودرم

بافت همبند شکلی با ضخامت متغیر است که حاوی مقدار زیادی سلول چربی است و بافت زیر ‌جلدی نیز نامیده می‌شود. کار اصلی این لایه چسباندن پوست به ارگانهای زیرین خود می‌باشد. همچنین لغزش پوست روی آنها را امکانپذیر می‌سازد. این لایه حاوی رگهای خونی بزرگ ، فولیکول مو و اجسام پاچینی است. شریانهای بزرگ هیپودرم ، در حد فاصل درم و هیپودرم شبکه‌ای را به نام شبکه جلدی بوجود می‌آورند که انشعابات آنها هم درم و هم ساختمانهای موجود در هیپودرم را تغذیه می‌کند.